FoodMuseum - Narcotics & Medicines

PRM Inv. nr. 1917.53.776

Ui bestoken met pinnen aan een metalen spiraal

De ui is gewikkeld in een stuk papier en werd gebruikt in 'sympathische' magie.

Somerset (bij Wellington Rockwell Green) Verenigd Koninkrijk, 1891

Het object gaat vergezeld met de volgende (Engelse) tekst:

“... It is an onion stuck full of pins, and bearing on a label the name of a certain John Milton, a shoemaker in Rockwell Green, the hamlet where the onion was prepared to bewitch him. In a low cottage-alehouse there, certain men were sitting round the fire of logs on the hearth, during the open hours of a Sunday afternoon, drinking, when there was a gust of wind; something rustled and rattled in the wide old chimney, and a number of objects rolled into the room. The men who were there knew perfectly what they were, caught them up, and carried them off. I became possessed of four of them, but three have disappeared mysteriously. One which has gone had on it the name of a brother magistrate of mine, whom the wizard, who was the alehouse-keeper, held in particular hatred as being a strong advocate of temperance, and therefore likely to interfere with his malpractices, and whom apparently he / designed to get rid of by stabbing and roasting an onion representing him. My friend, apparently, was never the worse, but when next year his wife had an attack of fever, there was shaking of heads among the wise. That publican-magician was a man to have seen. He was a thorough-going sorcerer of the old bad sort, and the neighbours told strange stories about him. One I have in my mind now. At night, when the cottage was shut up, and after the wife had gone to bed, there would be strange noises hard, till the neighbours were terrified about the goings on. One night his wife plucked up courage and crept downstairs to peep through the key-hole, and there she saw the old man solemnly dancing before the bench, on which sat "a little boy, black all over, a crowdin' (fiddling) to 'un."'

( his is presumably one of the 'Charms' listed under Tylor's name on page 460 of 'Catalogue of the Exhibition of Objects Connected with Folk-Lore in the Rooms of the Society of Antiquaries, Burlington House: Prepared by the Chairman of the Entertainment Committee', same publication, pp. 433-60. [JC 23 11 2007, 7 12 2007])

1921.6.43

Eetbare aarde

Zanzibar 1912

Linda Roodenburg: een opmerking over Geophagie

Geophagie is de naam voor het eten van aarde. Het klinkt als een afwijking, maar dat neemt niet weg dat overal ter wereld aarde gegeten wordt. Pitt Rivers Museum heeft verschillende monsters eetbare aarde in de collectie.

In zijn ' Handleiding voor de vergelijkende volkenkunde van Nederlandsch-Indië' uit 1883 schrijft G.A.Wilken dat geophagie geen exclusief Indische gewoonte is:

"Bij vele wilde en halfbeschaafde volken van Azië (Kamschatka, China, Siam en Bengalen), negervolken van Afrika en de Indianen van Amerika, ja zelfs in Zuid-Europa wordt aarde gegeten".

Hij constateert dat Javanen meerdere soorten en smaken ampo onderscheiden, die zij met grote zorgvuldigheid bereiden. De klei wordt eerst goed gewassen, dan van zand en stenen gezuiverd om vervolgens een nachtje te bezinken. Daarna kneedt men er pijpjes of platte koekjes van die met een zoutoplossing worden besprenkeld. Tenslotte worden de koekjes of pijpjes geroosterd en opgegeten of op de markt verkocht. Sommigen eten rauwe aarde: Wilken zag Javaanse herdersjongetjes door landkrabben omhoog geduwde kuiltjes klei zo in hun mond stoppen.

Waarom eten mensen aarde? Doen ze dat alleen bij gebrek aan ander voedsel? Wilken gelooft daar niet zo in. Als het alleen gaat om honger te stillen dan is er volgens hem in het oerwoud genoeg ander eetbaars te vinden. Uit chemische analyses blijkt dat alle aarde die ter wereld gegeten wordt mineralen bevat. Als de aarde donkerroodbruin is zit er veel ijzer in en vaak ook zout, aluin, kalk of magnesium.

Wereldwijd eten vooral zwangere vrouwen aarde. Javaanse vrouwen weten dat het goed is voor de aanstaande baby en Afrikaanse vrouwen zeggen dat het helpt tegen de misselijkheid in de eerste maanden. Wie zwanger is heeft meer behoefte aan mineralen en dat verklaart de trek in een stukje klei. Hieruit zouden we kunnen concluderen dat aarde gegeten wordt als medicijn of voedingssupplement. Ook bepaalde West-Afrikaanse apen eten aarde als zij een mineralentekort hebben of als ze moeite hebben met het verteren van voedsel.

Maar er zijn ook andere redenen om aarde te eten. Wilken vertelt dat de mijnwerkers van de Oranje-Nassaumijn op Borneo hun opiumverslaving inruilden voor een verslaving aan kolenklei met 28% bitumen. Over die aardeverslaafden schrijft hij:

"De aarde-eters zien er bleek en opgezet uit; de oogranden hebben een ontstoken voorkomen. Voorts lijden zij aan slaapzucht, zijn veelal geconstipeerd en daardoor melancholisch gestemd."

In 17de eeuws Europa werd aarde gebruikt als rode kleurstof, in banket bijvoorbeeld. Er werden geneeskrachtige eigenschappen aan toegekend. Dat doet de huidige natuurgeneeskunde nog steeds. Door de absorberende en daardoor ontgiftende werking is in water opgeloste klei een middel tegen voedselvergiftiging en diarrhee. In het Andesgebergte weet men dat ook. Daar bestaat een gerecht van aardappels met kleisaus. De opgeloste aarde neutraliseert de giftige stoffen die in aardappels kunnen zitten.